Verscholen onder een moderne stadswijk ligt het voormalige dorp Woensel. Hoewel er vandaag de dag weinig meer aan herinnert, was het in de Middeleeuwen een voorname plaats, het centrum van het dekenaat en een parochiecentrum. De oudst bekende vermelding dateert van 1107 toen de paus de rechten en bezittingen van de abdij van Sint-Truiden bevestigde, waaronder de kerk. In de Late Middeleeuwen omvatte de parochie Woensel meerdere dorpen, een heerlijkheid én de stad Eindhoven. Deze laatste zou pas aan het einde van de 14e eeuw een eigen parochie vormen.

De plaatsnaam verwijst naar een persoon (Wodo) en bos (-lo) en gaat terug tot de Vroege Middeleeuwen. Tot het in 1920 opging in Eindhoven was Woensel een zelfstandige gemeente.

Woensel ligt op een langgerekte dekzandrug op de flank van het dal van de Dommel. Aan het begin van de 20e eeuw is het grootste deel hiervan in gebruik als bouwland. Ten westen hiervan lag een uitgestrekt heide areaal. De overgang tussen beide werd gekenmerkt door een geschakeerd landschap waarbij bouwland, weiland en bos elkaar afwisselden en de afzonderlijke percelen waren afgezoomd met houtwallen en -singels.

De bebouwing bevindt zich in deze periode hoofdzakelijk aan de doorgaande weg van Eindhoven naar Son en Sint-Oedenrode en aan de dijk over de Dommel naar Nuenen; buurtschap Het Broek. Deze wegen zijn bepalend voor de lintvormige lay-out van de nederzettingen. Verder zien we een cluster huizen rondom de 19e eeuwse St. Petruskerk en groepje woningen bij diens voorganger: de Oude Toren.

Woensel lijkt in de Vroege Middeleeuwen te zijn ontstaan ter hoogte van de Oude Toren. Dit oudste bewonings-cluster gaat terug tot de Karolingische tijd en wortelt mogelijk zelfs al in de Merovingische periode. Het buurtschap Broek is vermoedelijk ontstaan toen de bewoning werd verplaatst uit het akkerland naar de rand ervan. Dit is een bekend proces in de streek en voltrok zich in de 12e en 13e eeuw. Omdat de kerk het kerkhof zich bevonden op gewijde grond bleven deze achter te midden van het akkerland.

De bewoning aan de Woenselsestraat kwam tot stand in de loop van de Late Middeleeuwen of vroege Nieuwe tijd, toen ook Eindhoven was uitgegroeid tot regionaal centrum. Het cluster rond de huidige Sint-Petruskerk vormde zich pas vanaf de 19e eeuw, toen de nieuwe kerk hier werd gebouwd.

In de jaren '60 & '70 werd Woensel geïncorporeerd in de stadsuitbreidingswijk Woensel-Zuid. Hierbij heeft het grootste deel van de oude bebouwing plaats moeten maken voor moderne hoogbouw. Binnen het huidige onderzoek focussen we op het gebied rond de oude Toren, in de gelijknamige wijk.

Met de bouw van de grote stadswijk is ook de dorpsgemeenschap veranderd en het is de vraag hoeveel van de huidige bewoners nog banden hebben met het voormalige dorp of hier zelfs weet van hebben. Woensel biedt daarmee een interessante casus om de relatie te bestuderen van een snel verstedelijkte gemeenschap met hun erfgoed, in hoeverre de oudere geschiedenis hierin nog een rol speelt of hier een nieuwe dimensie aan kan geven.